Morze Ba ³tyckie noclegi .
Morze Ba³tyckie, Ba³tyk - p³ytkie morze ¶ródl±dowe na szelfie kontynentalnym w Europie pó³nocnej. Po³±czone z Morzem Pó³nocnym przez Cie¶niny Duñskie (Sund, Ma³y i Wielki Be³t) oraz Kattegat i Skagerrak. Za zachodni± granicê Ba³tyku w³a¶ciwego przyjmuje siê cie¶ninê Sund i próg podwodny ci±gn±cy siê na g³êboko¶ci 18 - 20 m od przyl±dka Gedser (wyspa Falster) do przyl±dka Darßer Ort (Darß); na zachód od tej linii znajduje siê akwen Ba³tyku Zachodniego o powierzchni ok. 8000 km2 nazywany przez Niemców tak¿e Beltsee; akwen ten obejmuje m.in. czê¶æ wód cie¶nin duñskich (oprócz Ma³ego i Wielkiego Be³tu) a tak¿e mniejsze: Alsenbelt, Fehmarnbelt, Langelandsbalt.
Charakterystyka
Ba³tyk nazywany jest morzem ¶ródziemnym pó³nocnej Europy, poniewa¿ ze wszystkich stron jest otoczony l±dem, a z Morzem Pó³nocnym ³±czy go jedynie kilka p³ytkich cie¶nin. Po³o¿one jest w pó³nocnej strefie klimatu umiarkowanego. Oba morza le¿± na tym samym szelfie kontynentalnym. Rozci±g³o¶æ po³udnikowa - ok. 1300 km Rozci±g³o¶æ równole¿nikowa najszersza (przez Zatokê Fiñsk±) - ok. 600 km Rozci±g³o¶æ równole¿nikowa najwê¿sza (przez Zatokê Botnick±) - 100 km Rozci±g³o¶æ równole¿nikowa poni¿ej Gotlandii - ok. 250 km Powierzchnia Powierzchnia Ba³tyku wraz z Kattegatem wynosi ok. 415 266 km2. Bez Kattegatu Ba³tyk obejmuje 392 979 km2. Powierzchnia zlewni wynosi 1 721 233 km2. Objêto¶æ morza wynosi 21 721 km3[1]. G³êboko¶æ ¦rednia g³êboko¶æ wynosi 52,3 m[1], maksymalna - 459 m (G³êbia Landsort na pó³nocny zachód od Gotlandii).
W Kattegacie g³êboko¶æ maksymalna wynosi 109 m, ze ¶redni± 24 m. G³êbia po³o¿ona najbli¿ej Polski - G³êbia Gdañska - liczy 118 m. Morze Ba³tyckie dzieli siê na 3 baseny: Basen Bornholmski o maksymalnym zag³êbieniu 105 m Basen Gotlandzki o maksymalnym zag³êbieniu 459 m Basen Botnicki o maksymalnym zag³êbieniu 294 m[1] Zasolenie Ze wzglêdu na niskie zasolenie Ba³tyk zalicza siê do wód s³onawych (mezohalinowych) i okre¶la morzem pó³s³onym.
¦rednie zasolenie wynosi ok. 7 ?. Na ogó³ waha siê w granicach od 2 do 12?, choæ zim± zasolenie nie przekracza 0,78% w Zatoce Gdañskiej. W Kattegacie i Skagerraku wynosi ok. 20?, w Be³tach i Zatoce Kiloñskiej ok. 15 - 17?, przy polskich wybrze¿ach ok. 7?, w Zatoce Puckiej spada do 6,2?, w Zalewie Wi¶lanym tylko 1 - 3?, w Zatoce Fiñskiej i Botnickiej spada do 2?. Stosunkowo du¿e ró¿nice zasolenia w Ba³tyku wystêpuj± w kierunku pionowym. S³ona woda jako ciê¿sza opada ku dnu basenu. Np. w basenie bornholmskim przy powierzchni wynosi ok. 7,5? a przy dnie, na g³êboko¶ci 100 m siêga a¿ 15 - 18?.
Do Morza Ba³tyckiego wp³ywa oko³o 250 rzek, z których najwiêksze to: Wis³a, Odra, Newa, Kemi, Niemen, Lule, Gota, Angerman i D¼wina. Wody te paruj± w podobnym tempie, jak woda akwenu, do którego nale¿y zlewisko. Niskie zasolenie Ba³tyku spowodowane jest wzglêdnie niskimi temperaturami i zwi±zanym z tym mniejszym tempem parowania wody w obszarze szeroko¶ci geograficznych akwenu. Przyk³adem morza, w którym parowanie jest bardzo intensywne i zwiêksza zasolenie do ok. 40?, jest Morze ¦ródziemne, jak we wszystkich wodach tego zakresu szeroko¶ci geograficznej.
Poziom wód i fale Poziom wód Ba³tyku jest wy¿szy ni¿ w Oceanie Atlantyckim i Morzu Pó³nocnym i wynika z jego ¶ródl±dowego po³o¿enia. Powodem jest zbyt s³aba wymiana wód przez w±skie Cie¶niny Duñskie aby nast±pi³o pe³ne wyrównanie poziomów. Wody piêtrz± siê w cie¶ninach zale¿nie od kierunku wiatrów, które albo pchaj± wody oceaniczne lub na odwrót. Wysoko¶æ wód na Ba³tyku zmieniaj± p³ywy morskie, które w po³udniowej czê¶ci morza siêgaj± kilku centymetrów, natomiast s± znacznie wiêksze na szeroko¶ci geograficznej Zatoki Fiñskiej, gdzie podnosz± poziom wody o pó³ metra. Ba³tyk jest morzem burzliwym, a fale s± krótkie i strome. Typowa wysoko¶æ fali wynosi 5 metrów, ale w czasie bardzo silnych sztormów siêga prawie do 10 metrów. 23 grudnia 2004 w czasie sztormu w rejonie pó³nocnego Ba³tyku zarejestrowano pojedyncz± falê o wysoko¶ci prawie 14 metrów. Ba³tyckie sztormy s± niebezpieczne dla ¿eglugi statków. W ostatnich latach podczas sztormu zatonê³y trzy du¿e promy: 14 stycznia 1993 polski "Jan Heweliusz", 28 wrze¶nia 1994 estoñski "Estonia", a 1 listopada 2006 roku szwedzki MS Finnbirch.
Temperatura wody powierzchniowej w zale¿no¶ci od pory roku wynosi od -0,5 do 18 - 20 stopni Celsjusza. Zlodzenie Lód skuwa Zatoki: Botnick±, Fiñsk± i Rysk± oraz zalewy i mniejsze zatoki. Grubo¶æ lodu dochodzi do 70 cm w pó³nocnej czê¶ci Zatoki Botnickiej. Pokrywa lodowa formuje siê tam w w±skim pasie przybrze¿nym, ale w centralnych obszarach ka¿dego z tych basenów zalega ju¿ jedynie odmiana gêstej kry tzw. pak lodowy. Morze zaczyna zamarzaæ, najpierw przy brzegu, w po³owie listopada, a rozmarza w maju, co obserwowano tak¿e w ostatnich latach. Wyspy pó³nocnego Ba³tyku, jak Hiuma, Sarema i archipelag u wej¶cia do Zatoki Botnickiej uzyskuj± zim± po³±czenie z l±dem sta³ym, jak np. na pocz±tku 2009 roku.
W ¼ród³ach historycznych opisano kilkakrotne zamarzniêcie Zatoki Meklemburskiej, dziêki czemu by³ mo¿liwy transport saniami z Rostocku i Lubeki na wyspy duñskie; zachodnia czê¶æ Ba³tyku jest znacznie p³ytsza ni¿ obszar polskich wód przybrze¿nych oraz np. Zatoka Gdañska, co sprzyja zlodzeniu. Wspominany jest tak¿e pomost lodowy utworzony miêdzy przybrze¿n± Olandi±, Gotlandi± i Estoni± (byæ mo¿e jednak nie by³ to lód sta³y a mniej czy bardziej gêsta kra). Zdecydowanie jednak brak takich opisów z obszaru wybrze¿a polskiego. Kilkakrotnie opisano podró¿e po lodzie miêdzy Gdañskiem a Helem, a i wspó³cze¶nie Zatoka Pucka zamarza ka¿dej bardziej mro¼nej zimy. Zasiêg zlodzenia koñczy siê zawsze jedynie na Helu, a tylko w jednym z opisów autor - poniesiony byæ mo¿e trochê fantazj± - wzmiankuje podró¿ saniami z Gdañska na wyspy duñskie. Opowie¶ci o przechodzeniu po krze do Szwecji, je¿eli w ogóle maj± jakie¶ historyczne ¼ród³o, mog± natomiast dotyczyæ obszaru czêsto zamarzaj±cej Zatoki Fiñskiej, bo kiedy¶ kraj ten rozci±ga³ siê równie¿ na tereny Finlandii. W wieku XX Ba³tyk po³udniowy nie zamarz³ nigdy, natomiast pojawia siê kra, bardziej gêsta w pobli¿u Bornholmu, za¶ w obszarze wybrze¿a polskiej strefy brzegowej tam gdzie tworzy siê pokrywa w ma³ych zatoczkach u wej¶cia do portów, tak jak np. zdarzy³o siê to w okolicy Dar³owa.
Mimo du¿ego zasiêgu zlodzenia na rysunku w publikacji Krzysztofa Ko¿uchowskiego Morze Ba³tyckie nie zamarz³o ca³kowicie równie¿ w latach 1739 - 1740, 1753 - 1754, 1788 - 1789, 1798 - 1799, 1808 - 1809, 1829 - 1830, 1866 - 1867, 1870 - 1871, 1876 - 1877, 1880 - 1881, 1887 - 1888, 1892 - 1893, 1939 - 1940, 1941 - 1942, 1946 - 1947[2]. Nie wiadomo jednak dlaczego okresy te nie pokrywaj± siê z latami, gdy obserwowano du¿e pola kry w zachodniej czê¶ci akwenu. Lu¼na kra u zachodnich wybrze¿y Polski, na odcinku od ¦winouj¶cia do Ko³obrzegu, pojawi³a siê równie¿ w lutym 2010 roku[3]. Z lokalnej prasy wiadomo te¿, ¿e kra rozci±ga³a siê po horyzont na wysoko¶ci ¦winouj¶cia, a w pobli¿u brzegu tworzy³a piêtrz±ce siê zwa³y lodu (Trzêsacz, Rewal).
Historia geologiczna
Morze Ba³tyckie jest jednym z najm³odszych mórz Oceanu Atlantyckiego. Liczy oko³o 12.000 lat. W swoim rozwoju przechodzi³o kilka faz, kszta³tuj±c siê na obszarze pierwotnego l±du zwanego Fennoskandi± (prawdopodobnie w starej dolinie hipotetycznej eoceñskiej rzeki Eridan). Niekiedy traci³o kontakt z oceanem, staj±c siê olbrzymim jeziorem. Ba³tyckie Jezioro Lodowe, 12.000 - 10.000 lat temu Morze Yoldiowe, 10.000 - 9.000 lat temu Jezioro Ancylusowe, 9.000 - 8.000 lat temu Morze Litorynowe, 8.000 - 4.000 lat temu Morze Mya 4.000 lat temu - do dzi¶ Nazwa Historyczne nazwy: Barbarum fretum Morze Swebów, ³ac. Mare Suebicum; Tacyt I. wiek Ocean Sarmacki Klaudiusz Ptolemeusz, Geografia. III. 5.1, Zatoka Wenedzka II w. (po³udniowa lub czê¶æ Ba³tyku), Ptolomeusz. Ostsea, IX wiek, Wulfstan podró¿nik anglosaski Morze Rusów - Waregów; VIII - XI wiek, kronikarze arabscy Al-Biruni, Masudi Ostarsalt - rocznik frankoñski Morze Otaczaj±ce, Ibrahim ibn Jakub 965 Ba³tyk, sinus Balticus; pierwsza wzmianka z drugiej po³owy XI. w. autorstwa Adama z Bremy Morze Waregów, Nestor (1115); Obecna nazwa morza w ró¿nych jêzykach jest albo okre¶leniem zale¿nym od po³o¿enia - morze wschodnie lub morze zachodnie, albo wariantem wystêpuj±cej równie¿ w jêzyku polskim nazwy ba³tyckie: w jêzykach germañskich prócz angielskiego jest to morze wschodnie: w duñskim (Ostersoen), niderlandzkim (Oostzee), niemieckim (Ostsee), norweskim (Ostersjoen) i szwedzkim (Östersjön); w jêzyku fiñskim nazwa Itämeri równie¿ oznacza morze wschodnie, mimo ¿e Ba³tyk znajduje siê na zachód od Finlandii. W tym wypadku jest to t³umaczenie szwedzkiej nazwy Östersjön - pozosta³o¶æ z czasów, kiedy Finlandia by³a czê¶ci± Szwecji (do 1809 roku); w jêzyku estoñskim nazwa morza pochodzi od po³o¿enia geograficznego i jest to morze zachodnie (Läänemeri); ba³tycki w ró¿nych wariantach jêzykowych wystêpuje, prócz polskiego, w angielskim (Baltic Sea), ³aciñskim (Mare Balticum), francuskim (Mer Baltique), w³oskim (Mare Baltico), rumuñskim (Marea Balticã), hiszpañskim i portugalskim (Mar Báltico), kaszubskim (Bô³t), czeskim (Baltské moøe), ³otewskim (Baltijas jura), wêgierskim (Balti-tenger) i litewskim (Baltijos jura).
Zanieczyszczenia
Ba³tyk jest jednym z najbardziej zanieczyszczonych mórz na ¶wiecie. W 1973 podpisano Konwencjê Gdañsk± o rybo³ówstwie i ochronie ¿ywych zasobów Ba³tyku i Be³tów. W 1974 siedem pañstw nadba³tyckich (spo¶ród 9) podpisa³o drug± Miêdzynarodow± Konwencjê Ba³tyck± w Helsinkach. Ci±gle jednak Ba³tyk pozostaje jednym z najbardziej zanieczyszczonych mórz na ¶wiecie. Czynnikami, które wp³ywaj± na zanieczyszczenie wód Ba³tyku s± m.in.: budowa rowów melioracyjnych, intensywne uprzemys³owienie, rozwój i powstawanie nowych miast oraz okoliczne ¶cieki i odpady. W obszarze wód terytorialnych Polski bardzo zanieczyszczona jest Zatoka Gdañska. Pañstwa le¿±ce nad Morzem Ba³tyckim Dania Estonia Finlandia Litwa £otwa Niemcy Polska Rosja Szwecja Wyspy Wyspa Powierzchnia km2 Pañstwo Ludno¶æ Zelandia 7031 Dania 2 147 281 Gotlandia 3140 Szwecja 57 004 Fionia 2984 Dania 447 060 Sarema 2673 Estonia 40 312 Olandia 1342 Szwecja 23 000 Lolland 1243 Dania 73 000 Hiuma 965 Estonia 10 000 Rugia 935 Niemcy 73 000 Bornholm 588 Dania 44 100 Falster 514 Dania 47 000 Uznam 445 Polska/ Niemcy 76 500 Als 312 Dania 50 000 Langeland 285 Dania 15 000 Wolin 265 Polska 17 000 Muhu 198 Estonia 1822 Hailuoto 197 Finlandia 986 Fehmarn 185 Niemcy 13 036 Vormsi 93 Estonia 3000 Aro 88 Dania 6863 Kotlin 84 Rosja 42 800 Pozosta³e wyspy: Wyspy Alandzkie (Finlandia) Valassaaret (Finlandia) Archipelag Sztokholmski (Szwecja) Mon (Dania) Samso (Dania) Anholt Laso (Dania) Gotska Sandon Ven Uto Orno Kemio Graso Vallgrund Bjorko Holmon Angeson Wiêksze pó³wyspy Pó³wysep D³ugo¶æ km Szeroko¶æ km Pañstwo Mierzeja Kuroñska 98 0,4 - 4 Litwa / Rosja Mierzeja Wi¶lana 60 0,6 - 2 Polska / Rosja Fischland-Darß-Zingst 45
Zlewisko Ba³tyku
Zlewisko Ba³tyku rozci±ga siê od Karpat i Sudetów po rejony znajduj±ce siê za ko³em podbiegunowym pó³nocnym. Charakterystyczn± cech± zlewiska Ba³tyku jest wystêpowanie znacznej liczby jezior, spo¶ród których najwiêksze to £adoga i Onega. Spo¶ród rzek uchodz±cych do Morza Ba³tyckiego znaczne rozmiary i znaczenie posiadaj± m.in. Odra, Wis³a, Niemen, D¼wina i Newa. Porty nad Morzem Ba³tyckim Najwiêkszym miastem nad Ba³tykiem jest Sankt Petersburg. W tamtejszym porcie prze³adowuje siê rocznie najwiêcej kontenerów (w 2007 r. 1,7 mln TEU), kolejne miejsca pod tym wzglêdem zajmuj±: Göteborg, Gdynia, Kotka, Aarhus i Helsinki.
Biologia
Zakwit fitoplanktonu. 3.06.2001 Zoogeograficznie Morze Ba³tyckie tworzy oddzieln± dzielnicê ba³tyck±. Ze wzglêdu na niskie zasolenie jest ona wyj±tkowo uboga biologicznie. Dla porównania w s±siednim Morzu Pó³nocnym biomasa jest piêciokrotnie wy¿sza. Niskie zasolenie stanowi barierê nie do pokonania dla bardzo wielu zwierz±t. Oprócz zachodnich krañców nie wystêpuje ani jeden gatunek szkar³upni bêd±cej wa¿nym sk³adnikiem zwierzostanu innych mórz. Ca³kowicie brak chitonów, walconogów, g³owonogów, ramienionogów i ¶ci¶le morskich ¶limaków.
Miêczaki s± reprezentowane tylko przez sze¶æ gatunków ma³¿ów. Bardzo skromnie reprezentowane s± jamoch³ony, wstê¿nice i pier¶cienice. Nieliczne zwierzêta s³onowodne jak omu³ki, ma³gwie, che³bia, ¶ledzie czy dorsze ¿yj±ce w Ba³tyku s± o po³owê mniejsze ni¿ w Morzu Pó³nocnym. Z drugiej strony niskie zasolenie umo¿liwia tu ¿ycie wielu rybom s³odkowodnym. Wlewaj±ce siê do Ba³tyku s³one wody, z powodu wiêkszej gêsto¶ci, pozostaj± przy dnie i s± izolowane od atmosfery warstw± mniej s³onych wód powierzchniowych. Z tego powodu oko³o 1/4 dna Ba³tyku jest w strefie beztlenowej, gdzie rozwijaj±ce siê bakterie wydzielaj± siarkowodór. Fauna Ba³tyku Fauna Ba³tyku jest stosunkowo uboga. ryby fl±dra dorsz makrela ciernik ¶led¼ ³oso¶ stornia skarp (turbot) szprot tobiasz dobijak kur diabe³ tasza iglicznia wê¿ynka pocierniec troæ wêdrowna sieja pospolita babka czarna babka bycza (jako gatunek inwazyjny) babka ma³a belona wêgorz witlinek sandacz ssaki foka szara nerpa (foka) foka pospolita mor¶win jamoch³ony che³bia modra be³twa festonowa ukwia³ek arkoñski miêczaki rogowiec ba³tycki ma³giew piasko³az astarta omu³ek sercówka pospolita wodo¿ytka rozdepka b³otniarka ba³tycka skorupiaki p±kla krewetka elegancka (atlantycka) po¶rodek krab we³nistoszczypcy krabik amerykañski krewetka ba³tycka podwój wielki podwoik stulnik garnela zmieraczek pla¿owy kie³¿ ba³tycki lasonóg wielki (myzida) be³kaczek pospolity. Flora Ba³tyku Glony wielokomórkowe wystêpuj± na p³ytkich wodach Ba³tyku (do 30 m). glony wielokomórkowe sa³ata morska listownica morszczyn pêcherzykowaty morszczyn pi³kowany krasnorost